vào năm 1986, công cuộc đổi mới bắt đầu ở Việt Nam, tuy nhiên, những hệ quả tích cực của chính sách đổi mới chỉ bắt đầu tác động mạnh mẽ đến nền kiến trúc nước ta vào cuối những năm 1980. làn sóng đầu tư trực tiếp nước ngoài, kể từ lúc này, người kiến trúc sư có lẽ sẽ không còn phải suy nghĩ nhiều về việc “tiết kiệm” mà sẽ có thể “xoay chuyển” theo ý tưởng sáng tạo của chính mình.
Gần một phần tư thế kỷ trôi qua, nền kiến trúc nước nhà đã có những bước phát triển vượt bậc về nhiều mặt, nhưng không thiếu những công trình khiến nhiều người không khỏi thở dài vì sự méo mó thẩm mỹ, tàn phá môi trường đô thị một cách tàn nhẫn. . một phần tư thế kỷ cũng là khoảng thời gian đủ để chúng ta có cái nhìn tổng thể về một thời kỳ phát triển của nghệ thuật kiến trúc, một thời kỳ mà chúng ta có thể coi là kiến trúc đương đại vì nó vẫn tiếp diễn hàng ngày, hàng giờ, không ngừng nghỉ, không chờ đợi một ai. .
Ảnh 1: Nhà học H2, Đại học Xây dựng – thiết kế: KTS Nguyễn Mạnh Thu
Nhắc đến kiến trúc đương đại Việt Nam, chúng ta không khỏi choáng ngợp trước một “rừng” công trình kiến trúc mới mọc lên hàng ngày ở các đô thị từ trung ương đến địa phương, thậm chí là địa phương. trước đây được coi là từ xa. hình thức kiến trúc của các công trình xây dựng trong thời kỳ này đã trở nên đa dạng hơn nhiều so với các thời kỳ trước, vì vậy cần có một cái nhìn tổng thể về xu hướng sáng tác kiến trúc Việt Nam đương đại và đó là quan điểm của bài viết này.
chủ nghĩa hiện đại mới (neomodernism)
Xu hướng hiện đại mới trong kiến trúc đương đại Việt Nam có thể coi là sự tiếp nối thành công của nhiều công trình hậu hiện đại ở các đô thị miền Nam trước 1975 và các công trình trong cả nước giai đoạn 1975-1985. những sáng tác theo xu hướng này vẫn cho thấy hình thức tác phẩm luôn đi sau công năng, tuy nhiên đã có sự tìm tòi những hình thức thể hiện mới, phù hợp với sự phát triển của công nghệ xây dựng, phù hợp với văn hóa thị xã. thời tiết việt nam. do đó, xu hướng sáng tác này cũng có thể được chia thành hai xu hướng: hiện đại đơn giản mới và hiện đại địa phương mới.
xu hướng hiện đại mới chỉ đơn giản nhấn mạnh vào việc thể hiện hình thái kiến trúc bằng các giải pháp công nghệ hiện đại, khả năng thể hiện các kỹ thuật mới nhất trong lĩnh vực kết cấu thép, kính, bê tông… được tận dụng triệt để để tạo nên những bộ mặt kiến trúc hoàn toàn mới, gây ấn tượng mạnh. (Ảnh 1). Tuy nhiên, xu hướng này cũng có thể dẫn đến hiện tượng cực đoan ở một số công trình khi sử dụng quá mức kính và kết cấu thép, khiến công trình, giống như ở Châu Âu hay Bắc Mỹ, không phù hợp với cảnh quan và khí hậu Việt Nam, không còn bản sắc. ở đó.
Ảnh 2: Trung tâm Hội nghị Quốc tế – thiết kế: KTS Nguyễn Thúc Hoàng và Đặng Kim Khôi
Xu hướng hiện đại mới của địa phương không chỉ chú ý đến công nghệ và vật liệu hiện đại. Điểm nổi bật của các công trình được tạo ra theo xu hướng này là chú trọng giải pháp kiến trúc nhiệt đới, chú trọng đến giải pháp che nắng, thông gió và tận dụng ánh sáng tự nhiên để hình khối công trình trở nên sống động với màu sắc bản địa độc đáo (ảnh 2). đây cũng có thể được coi là sự tiếp nối thành công của các tác phẩm hiện đại hậu bản địa hóa trước đó, thường là các tác phẩm của kiến trúc sư ngoại được viết vào thứ Năm.
xu hướng công nghệ cao
Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế – xã hội Việt Nam trong những năm gần đây đã tạo ra những yêu cầu mới về kiến trúc, các công trình kiến trúc ngày càng lan rộng. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ cả về chiều cao và độ thoáng trong các công trình kiến trúc đương đại, xu hướng công nghệ cao đang được ưa chuộng đặc biệt. Với những công trình cao tầng, công năng phức tạp hay những công trình cần mặt bằng rộng thì việc áp dụng những công nghệ xây dựng mới nhất là điều đương nhiên nên kiến trúc công trình theo xu hướng nhà cao tầng. xu hướng (ảnh 3).
Ảnh 3: Bảo tàng Hà Nội – thiết kế: KTS M. von Gerkan và N. Goetze
Tuy nhiên, điểm khác biệt rõ ràng so với các tòa nhà công nghệ cao là việc sử dụng hệ thống kết cấu hiện đại làm ngôn ngữ biểu đạt chính, tạo ấn tượng mạnh về mặt cảm nhận trực quan đối với các khối công trình. theo chiều dọc hoặc chiều ngang, vật liệu chất lượng cao được sử dụng rộng rãi. ở bên ngoài của tòa nhà. Xu hướng công nghệ cao trong kiến trúc đương đại Việt Nam thường thấy ở các tòa nhà cao tầng, như tổ hợp nhà ở, văn phòng hoặc các công trình đòi hỏi không gian rộng như nhà ga hàng không, màn hình lớn và các tòa nhà biểu diễn (ảnh 4).
Ảnh 4: Bitexco Financial Tower – thiết kế: KTS C. Zapata
xu hướng biểu hiện mới
Kiến trúc theo trường phái biểu hiện không có gì mới mẻ ở Việt Nam, ngôi chùa một cột độc đáo gợi nhớ đến hình ảnh đài sen vươn lên khỏi mặt nước được xây dựng ngày xưa hay tháp chuông của chùa bằng gỗ keo đậm nét. tác phẩm điêu khắc được xây dựng từ thời lê. tuy nhiên, chỉ sau một thời gian dài gắn bó với chủ nghĩa công năng, kiến trúc Việt Nam mới xuất hiện một số công trình theo trường phái biểu hiện mới.
Xu hướng biểu hiện mới trong kiến trúc đương đại Việt Nam có thể được chia thành hai xu hướng tương đối rõ ràng: xu hướng sử dụng ngôn ngữ biểu cảm để làm nổi bật chức năng và xu hướng tách rời chức năng khỏi ngôn ngữ hình thái thấm đẫm chủ nghĩa lãng mạn.
Xu thế thứ nhất có thể thấy rõ ở nhiều công trình tưởng niệm, đặc biệt là ở một số Đài tưởng niệm liệt sĩ do kiến trúc sư Lê Hiệp thiết kế, những mái đền hay cây đa cách điệu làm tôn nổi sự trang nghiêm, tính lịch sử của công trình (ảnh 5). 
Ảnh 5: Đài tưởng niệm liệt sĩ Bắc Sơn – thiết kế: KTS Lê Hiệp
Xu thế thứ hai có thể hy sinh phần nào công năng, khiến cho công năng trở nên “bất tiện” hay thậm chí tạo ra những không gian “phi công năng” nhằm phục vụ cho ý tưởng lãng mạn, bay bổng của người sáng tác, tạo ấn tượng mạnh cho người chiêm ngưỡng và sử dụng công trình (ảnh 6). 
Ảnh 6: Crazy House – thiết kế: KTS Đặng Việt Nga
xu hướng kiến trúc sinh thái
Một xu hướng kiến trúc sinh thái mới xuất hiện cách đây khoảng 10 năm tại Việt Nam với mục đích mang đến một công trình kiến trúc gắn với thiên nhiên, hòa nhập với những đặc trưng cơ bản của tự nhiên, tận dụng năng lượng tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu ô nhiễm. Chính nhờ sự gắn bó hữu cơ với thiên nhiên mà kiến trúc sinh thái Việt Nam dễ dàng tạo được nét độc đáo riêng bởi điều kiện tự nhiên của mỗi quốc gia có những đặc điểm riêng, không có sự trùng lặp.
Xu hướng kiến trúc sinh thái hiện nay cũng có thể chia thành hai xu hướng: xu hướng sử dụng vật liệu tự nhiên và xu hướng sử dụng vật liệu hiện đại.
Xu thế đầu thường sử dụng bộ khung kết cấu chịu lực bằng tre, mái lợp lá gắn liền với các sáng tác của kiến trúc sư Võ Trọng Nghĩa, Hoàng Thúc Hào… Ưu điểm nổi bật của xu thế này là thân thiện với môi trường, dễ dàng tạo ra tính độc đáo của công trình, tuy nhiên nguồn vật liệu tự nhiên cũng có hạn và khả năng chịu lực của chúng cũng không cao nên không thể xây dựng đại trà được (ảnh 7). 
Ảnh 7: Gian hàng Việt Nam tại Expo Thượng Hải 2010 – thiết kế: KTS Võ Trọng Nghĩa
Xu thế sử dụng vật liệu hiện đại như bê tông, thép… mặc dù có giảm bớt tính thân thiện với môi trường nhưng cho phép kiến trúc sư có thể “tung hoành” trong việc sáng tác các công trình đòi hỏi không gian lớn hay cao tầng. Mặt khác do không bị hạn chế bởi tính hữu hạn của vật liệu nên hoàn toàn có thể xây dựng đại trà miễn là đáp ứng được các tiêu chí của kiến trúc Sinh thái (ảnh 8). 
Ảnh 8: Chung cư The Grand View – thiết kế: Công ty Tange International Consultants
xu hướng khai thác kiến trúc truyền thống
Đây là xu hướng sáng tạo khai thác bố cục không gian, các bộ phận, chi tiết của kiến trúc truyền thống, theo đặc điểm văn hóa và điều kiện khí hậu của Việt Nam. mái dốc, kết cấu ô, các họa tiết trang trí truyền thống kết hợp với cây xanh và mặt nước khi đưa vào công trình hiện đại một cách hợp lý có thể dễ dàng tạo nên những hình thái kiến trúc độc đáo. Với những nét đặc trưng bản địa, đây cũng có thể được coi là sự tiếp nối của phong cách kiến trúc Đông Dương lừng lẫy thời bấy giờ (ảnh 9).
Tuy nhiên, việc lạm dụng các yếu tố kiến trúc truyền thống trong khi chưa nghiên cứu một cách kỹ lưỡng các yếu tố này có thể tạo ra những công trình mang nặng tính hình thức, rối rắm và nệ cổ. Đặc biệt là việc gán ghép các yếu tố kiến trúc dân tộc với các yếu tố kiến trúc cổ điển, hiện đại Phương Tây một cách thiếu suy nghĩ dẫn đến việc tạo ra những công trình mang tính “Đông Tây kết hợp”, “Tân cổ giao duyên” đang lan tràn ở các đô thị Việt Nam. 
Ảnh 9: Trung tâm Văn hóa Kinh Bắc – thiết kế: KTS Nguyễn Thế Thảo và Nguyễn Việt Châu
xu hướng hậu hiện đại
kiến trúc hậu hiện đại phát triển mạnh mẽ trên thế giới từ những năm 1960 đến 1980, khi một số tác giả lên án chủ nghĩa hiện đại là những chiếc hộp vô hồn được thiết kế “từ trong ra ngoài, không phải từ ngoài không gian”. chủ nghĩa hậu hiện đại hướng tới các giá trị lịch sử, địa phương và đại chúng thông qua sự pha trộn độc đáo giữa các yếu tố cổ điển và hiện đại. tuy nhiên, kiến trúc hậu hiện đại thường bị chỉ trích là “một đống phế liệu từ khắp nơi trên thế giới”, sa vào lối mòn của quá khứ …
Ở Việt Nam, những ưu thế của kiến trúc Hậu Hiện đại vẫn được phát huy ở những đô thị hình thành từ thời Pháp thuộc, nơi mà các các công trình Tân Cổ điển vẫn còn hiện hữu và đang trở thành những di sản kiến trúc mang màu sắc đặc trưng như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và nhiều đô thị khác. Những công trình Hậu hiện đại thường được xây dựng ở những khu phố Pháp ở các đô thị này và khi mà những yếu tố Cổ điển được sử dụng như một định đề sáng tạo của kiến trúc Hậu Hiện đại thì các tác phẩm theo xu hướng này thật dễ dàng hòa nhập với môi trường xung quanh một cách không khiên cưỡng mà khách sạn Hilton Opera là một ví dụ (ảnh 10, 11). 
Ảnh 10: Khách sạn Hilton Opera – thiết kế: KTS E. De Chambure và P. Pascal
Ảnh 11: Khách sạn Hilton Opera và Nhà hát lớn Hà Nội
xu hướng nhại
Nói đến những xu hướng sáng tác nổi bật như tiêu đề bài viết gợi ý thường khiến chúng ta liên tưởng đến những xu hướng tích cực, nhưng điều đáng buồn là bài viết này lại phải nói đến một xu hướng sáng tạo có ảnh hưởng tiêu cực rất lớn đến nền kiến trúc nước nhà: có xu hướng nhại lại kiến trúc cũ, chủ yếu là kiến trúc thời Pháp thuộc.
Trước hết, cần nhớ rằng kiến trúc thuộc địa Pháp đã để lại dấu ấn đậm nét và được coi là một phần di sản kiến trúc ở trung tâm Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và nhiều đô thị khác ở Việt Nam. bộ phận kiến trúc này cũng có rất nhiều công trình hiện đại như kiến trúc trang trí nghệ thuật hoặc dân tộc như kiến trúc phong cách Đông Dương, nhưng điều đáng buồn là hầu hết các nhà mô phỏng xưa ngày nay chỉ tập trung vào các công trình tân cổ điển và phong cách phương pháp, hai phong cách “xì gà Pháp”. và hầu như không được thiết kế hoặc xây dựng nữa vào cuối thời Pháp thuộc.
Xu hướng nhại Tân cổ điển thường được áp dụng ở việc thiết kế trụ sở các cơ quan công quyền và một số biệt thự của các “đại gia” mới nổi với hình thức đăng đối giả tạo chẳng ăn nhập gì với công năng cùng bộ mái Mansard và những hàng cột chẳng ra thức La Mã hay Hy Lạp… Thiết kế kiểu này tạo ra những tòa nhà bệ vệ, trưởng giả, xa rời quần chúng và không ăn nhập chút nào với cảnh quan thiên nhiên Việt (ảnh 12). 
Ảnh 12: Trụ sở Bộ Tài chính
Xu hướng nhại kiến trúc Địa phương Pháp lại thường được áp dụng trong thiết kế trường học và nhiều biệt thự, thậm chí là mặt tiền nhà liên kế. Có lẽ các kiến trúc sư – tác giả quá ấn tượng với những ngôi trường và biệt thự dành cho người Pháp giai đoạn đầu thời kỳ Pháp thuộc nhằm đáp ứng tâm lý nhớ quê hương của họ. Những công trình theo kiểu này luôn có bộ mái lợp ngói “tây”, ở trường học thì phải có mặt ngoài hành lang xây cuốn, ở biệt thự thì “dứt khoát” là phải có hệ công xon gỗ kiểu Pháp kể cả khi mái được đổ bằng bê tông (ảnh 13). 
Ảnh 13: Trường THCS Chu Văn An, Gia Lai
kết luận
Việc phân định rõ ràng các trường phái hoặc xu hướng trong kiến trúc, đặc biệt là kiến trúc hiện đại, chưa bao giờ là một việc dễ dàng do sự giao thoa của các ngôn ngữ sáng tạo trong cùng một tác giả, chỉ trong một tòa nhà, điều này rất phổ biến trong kiến trúc hiện đại, không chỉ ở Việt Nam mà còn trên phạm vi toàn cầu.
Hãy lấy một công trình mang tầm cỡ quốc gia vừa được đưa vào sử dụng, nhà quốc hội làm ví dụ: theo ý tưởng của các kiến trúc sư, tác giả giải thích, hình thức kiến trúc của công trình dựa trên hình ảnh của bánh chưng – bánh dày có khối vuông ở dưới và khối tròn ở trên nên tác phẩm cũng có phần thể hiện ý nghĩa; hơn nữa, việc sử dụng các hình thức che nắng bằng các thanh bê tông kết hợp với cây xanh thẳng đứng và các giải pháp tận dụng ánh sáng tự nhiên cho thấy công trình còn có xu hướng sinh thái; tuy nhiên, nếu nhìn vào hình thức kiến trúc tổng thể của tòa nhà, chúng ta có thể xếp tòa nhà quốc hội vào một xu hướng hiện đại mới của địa phương, có lẽ là thuyết phục nhất (ảnh 14).
Ảnh 14: Nhà Quốc hội Việt Nam
Vì những lý do trên, bài viết này không có tham vọng làm nổi bật tất cả các xu hướng kiến trúc đương đại Việt Nam, nhất là trong bối cảnh nền kiến trúc nước nhà đang trong giai đoạn “trăm hoa đua nở”. , hàng trăm người chạy nổi tiếng “như ngày nay, có rất nhiều công việc” tự trong đầu “nhưng nói thật, tác giả bài báo cũng không biết phải xếp họ vào xu hướng nào, có lẽ sau này coi họ là đại diện của “chủ nghĩa chiết trung mới”?
kts. Trần Quốc Bảo